Jarenlang werd er enthousiast gewerkt aan machinaal straten, maar gaandeweg verslapte de aandacht in de sector. Nu grijpt de Arbeidsinspectie in, met strengere regels om fysieke belasting terug te dringen. Volgens Joost Groefsema van DeJongCeba, een van de voorlopers op het gebied van robotisering in straatwerk, is dat goed én zorgelijk tegelijk. “Goed dat er wordt gecontroleerd, maar de regels slaan soms door. Ambacht en werkplezier verdwijnen naar de achtergrond.”

Bij DeJongCeba werken ze al jaren aan een autonome bestratingsrobot die de fysieke belasting drastisch moet verminderen. De ontwikkeling begon vanuit een duidelijke behoefte: steeds minder instroom van jonge vakmensen, vergrijzing én een sector die worstelt met de balans tussen vakwerk en veiligheid. Inmiddels draait er een demoversie van de robot mee op verschillende projecten. “Onze robot werkt volledig autonoom. Hij legt de stenen, zonder handwerk, maar we zijn nog niet klaar. Er zitten nog kinderziektes in die we eruit halen zijn. "We werken nu toe naar een definitieve versie.”

De robot is voorlopig alleen geschikt voor rechttoe rechtaan straatwerk. Voor het fijne werk, een cirkelpatroontje of het ‘straten onder de hamer’ blijft de mens onmisbaar. “En dat moet ook zo blijven,” stelt Groefsema nadrukkelijk. “Daar zit vaak het werkplezier van de straatmaker. Wij zien deze technologie niet als vervanging, maar als versterking.”

Veiligheid en uitvoerbaarheid

De nieuwe regelgeving maakt het werk van de straatmaker een stuk ingewikkelder. Niet langer dan een uur gebukt, niet langer dan een half uur op de knieën, begrijpelijk, maar praktisch soms lastig uitvoerbaar. Groefsema: “Met die normen kun je op veel plekken nauwelijks nog aan de slag." Tegelijkertijd zien we dat er veel hulpmiddelen beschikbaar zijn, maar dat opdrachtgevers, zeker bij de overheid, die onvoldoende kennen. Dat moet echt veranderen.”

Binnen de branche zijn gesprekken gaande met de arbeidsinspectie, Bouwend Nederland, MKB Infra en Straatwerk Nederland. Bij deze laatste is Groefsema ook bestuurslid. Samen proberen ze tot een werkbare middenweg te komen tussen veiligheid, het welzijn van de stratenmaker en uitvoerbaarheid.

Machine vervangt drie man

De robot is een investering, maar een die zich volgens DeJongCeba snel terugverdient. De machine vervangt drie man, werkt continu door en is, op termijn, goedkoper dan handmatig of traditioneel machinaal straten. “We hebben de robot samen met De Krom BV ontwikkeld met het uitgangspunt: hij mag nooit duurder zijn dan de bestaande manieren. En dat is gelukt. Nu zitten de ontwikkelkosten er nog in, maar op termijn wordt het echt voordeliger.”

Een bijkomend voordeel is dat de robot alle soorten stenen kan leggen, van beton tot gebakken klinkers. Alleen ambachtelijk werk blijft mensenwerk. “En dat is mooi werk. We stimuleren ook dat onze mensen gevarieerd werken dus niet op dag één alleen maar voorbereidend werk, op dag twee straten en op dag drie invegen en aftrillen maar juist een afwisseling tussen werkzaamheden op dezelfde dag. Dat verlaagt niet alleen de fysieke belasting, het maakt het werk ook leuker.”

Gebrek aan kennis en ervaring

Toch ziet DeJongCeba dat innovatie vaak stokt bij de opdrachtgever. Niet door onwil, maar door gebrek aan kennis of praktische ervaring. “Er wordt veel ontworpen op esthetiek, maar weinig gekeken naar uitvoerbaarheid en fysieke belasting op de werkvloer.” Daar ligt volgens Groefsema een belangrijke taak voor opdrachtgevers. “Zorg dat je weet wat er kan. Bezoek een project, praat met straatmakers, zie wat er al aan innovatief materieel is. Alleen zo kunnen we samen verder.”

Duurzaamheid en toekomst

Naast arbeidsomstandigheden speelt duurzaamheid een steeds grotere rol in straatwerk. Gebakken stenen bijvoorbeeld zijn duurder en moeilijker machinaal te verwerken, maar gaan veel langer mee. Betonstenen zijn makkelijker te leggen, maar slijten sneller. “Onze robot kan ze allemaal leggen, maar als je kijkt naar hergebruik en levensduur, dan zijn gebakken stenen op lange termijn duurzamer. Het is de afweging tussen esthetiek, techniek en milieu-impact.”

DeJongCeba gelooft heilig in de toekomst van machinaal én robot gestuurd straatwerk. Niet als bedreiging van het ambacht, maar als noodzakelijke ontwikkeling voor de toekomst van de sector. “Het werk blijft, misschien wordt het zelfs meer. Maar we hebben straks minder mensen. Dus moeten we nú investeren. In machines, maar vooral ook in mensen. Maak het werk lichter, geef vakmensen plezier, en laat ze langer meedraaien. Dat is de enige weg vooruit.”

Wil je meer weten over DeJongCeba of in gesprek over innovatie in straatwerk? Neem dan contact op met Joost Groefsema via jgroefsema@dejongceba.nl.